We kennen het allemaal wel: de herfst wordt vaak geassocieerd met oud worden, aftakelen, afsterven, van groen naar bruin naar kaal. Herfst is een somber jaargetijde, heimwee nar de verloren zomer kan je stemming beheersen.
Maar klopt dat beeld eigenlijk wel? Er zijn in ieder geval ook andere associaties mogelijk: bomen en struiken in prachtige herfsttooi, met een kleurengamma dat varieert van geel, oranje, bruin, rood, paars, en soms ook nog wat groen. Zelf weet ik mij nog goed te herinneren, dat ik na hete zomers (1969, 1976 bijvoorbeeld) de herfst een verademing vond. Soms is er nog een warm zonnetje, maar een beetje herfststorm uit het westen was heerlijk voor de verandering. Ik kon weer eens lekker uit- en schoonwaaien, na die plakkerige warmte.
Maar laten we het niet ontkennen: er zijn veel mensen die gevoelig zijn voor de seizoen – veranderingen en een herfstdip (of later: een winterdip) krijgen bij sombere wolkenluchten, slagregens. Herfststormen kunnen een gevoel opwekken van onheil en onrust. Maar in feite is de herfst, net als ieder ander seizoen, een noodzakelijke periode in de natuurcyclus: Het leven ontkiemt (lente), groeit en bloeit (zomer) komt weer tot rust (herfst) en verzamelt weer kracht in een soort winterslaap. Al deze fasen in de seizoencyclus hebben hun nut. En het leuke is dat er ook in de herfst (en zelfs in de winter) nog planten bloeien. Wat gebeurt er in de herfst nou eigenlijk precies? De zon komt door de draaiing van de aardas, die schuin staat, steeds in een andere hoek t.o.v. de aarde te staan. Op het Noordelijk halfrond komt in de herfst de zon steeds lager aan de horizon te staan, en dan wordt het steeds kouder, bij langere nachten. Voor de planten en bomen is dit het signaal dat er een rustperiode in de groei nodig is. En ja, daar vallen de bladeren dan. Voor de dieren geeft de herfst weer andere signalen, afhankelijk van de diersoort. Herten gaan dan met elkaar paren bijvoorbeeld. Zodat in de lente het nieuwe kalf geboren wordt en niet in midwinter. Voor de mens heeft de intrede van herfst (en winter) soms ook gevolgen, zij het lang niet voor iedereen even veel. Sommigen worden somber en depressief, anderen moe en lusteloos, en de lichamelijke ongemakken zijn er ook: vatbaarheid voor verkoudheden, pijn in gewrichten, etc.
Maar voor de mens kan de herfst ook een dynamische tijd zijn, vol vernieuwingen. Neem alleen al de start van talloze cursussen en opleidingen. Wie kent niet het spannende gevoel van benieuwd zijn, in ieder geval van vroeger: wie wordt de nieuwe leerkracht of docent? Wat voor vakken krijgen we komend jaar, wat voor boeken? Hoe zal de nieuwe opleiding bevallen? En dit gevoel van dynamiek en veranderingen in de herfst is niet alleen psychologisch te verklaren; ook in de natuur spelen in de herfst (en het voorjaar) versnelde dynamieken een rol. In deze seizoenen verandert de zonnestand sneller, klimt of daalt de zon sneller dan in midzomer of midwinter (de zonne-hoogte vertoont een soort golfbeweging, en op de toppen en dalen van de golf is er minder verandering van de zonnestand, per dag). Deze natuurlijke dynamiek kun je ook gebruiken, door nieuwe dingen te proberen en daar ook energie in te steken.
– Bovenstaande kan dan al een eerste goede tip zijn, om met dit seizoen om te gaan. Wat kun je nog meer doen, om zo veel mogelijk te profiteren van de herfsttijd?
– Geniet van de schoonheid die de herfst biedt. Maak wandelingen in de natuur, adem de frisse, zuurstofrijke herfstlucht met volle teugen in. Geniet van de kleuren en de bloemen die juist in de herfst bloeien. Adem bewust in en uit.
– Een van de karakteristieken van de herfst is: loslaten. De boom laat zijn bladeren los, laat dode takken los bij veel wind. Evenzo kun je je negatieve gedachten, pijn en angsten loslaten, zeker als je buiten wandelt en je ziet al die bladeren naar beneden dwarrelen.
– Wees je wel bewust van eerdergenoemde dynamische krachten van de herfst. Begin nieuwe dingen, maar neem geen overijlde, extreme en onverantwoordelijke besluiten. Laat hoofd en hart, gevoel en verstand, samenwerken en tot een balans komen. Dit kan het beste als je ook op bepaalde momenten stil kunt zijn, bijvoorbeeld als je in het bos loopt of op een bankje zit, en het kleurig en wisselend schouwspel van de herfst in je opneemt.
– Accepteer als u zich eens echt somber of naargeestig voelt, bij een verregende herfstdag is dit heus niet ongewoon. Maar weet dat dit sombere gevoel tijdelijk van aard is en voorbijgaat. Misschien schijnt na een paar dagen de zon weer, of valt de eerste sneeuw, dat is toch ook weer heel apart.
– Vooral in de late herfst (december) kan het zonlicht gering zijn, en zijn er mensen die gevoelig zijn voor herfst/winterdepressie. Dan kan lichttherapie goed helpen. Lichtlampen speciaal hiervoor zijn op meerdere adressen te koop.
Zie dus de herfst als een van de seizoenen, met een geheel eigen karakteristiek en charme, welke je heel goed in je leven kunt inpassen.